عکس هنرپیشه ها

عمر خیام در سده پنجم هجری در نیشابور زاده شد.

 فقه را در میانسالی در محضر امام موفق نیشابوری آموخت؛ حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و اختر شناسی را فراگرفت.

برخی نوشته‌اند که او فلسفه را مستقیما از زبان یونانی فرا گرفته بود.

در حدود ۴۴۹ تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر، قاضی‌القضات سمرقند، کتابی دربارهٔ معادل‌های درجهٔ سوم به زبان عربی نوشت تحت نام رساله فی البراهین علی مسائل ‌الجبر و المقابله نظام الملک طوسی رابطه‌ای نیکو داشت، این کتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم کرد. پس از این دوران خیام به دعوت سلطان جلا‌الدین ملکشاه سلجوقی و وزیرش نظام ‌الملک به اصفهان می‌رود تا سرپرستی رصدخانهٔ اصفهان را به‌عهده گیرد. او هیجده سال در آن‌جا مقیم می‌شود. به مدیریت او زیج ملکشاهی تهیه می‌شود و در همین سال‌ها (حدود ۴۵۸) طرح اصلاح تقویم را تنظیم می‌کند. تقویم جلالی را تدوین کرد که به نام جلال الدین ملکشاه شهره‌است، اما پس از مرگ ملکشاه کاربستی نیافت. در این دوران خیام به‌عنوان اختربین در دربار خدمت می‌کرد هرچند به اختربینی اعتقادی نداشت.در همین سال‌ها(۴۵۶) مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اثر ریاضی خود را با نام رساله فی شرح مااشکل من مصادرات اقلیدس را می‌نویسد و در آن خطوط موازی و نظریهٔ نسبت‌ها را شرح می‌دهد. پس از درگذشت ملکشاه و کشته شدن نظام‌الملک، خیام مورد بی‌مهری قرار گرفت و

کمک مالی به رصدخانه قطع شد بعد از سال ۴۷۹ اصفهان را به قصد اقامت در مرو که به عنوان پایتخت جدید سلجوقیان انتخاب شده بود، ترک کرد. احتمالا در آن‌جا میزان الحکم و قسطاس المستقیم را نوشت. رسالهٔ مشکلات الحساب (مسائلی در حساب) احتمالا در همین سال‌ها نوشته شده است.
 

 خیام و علوم دیگر

استعداد شگرف خیام سبب شد که وی در زمینه های دیگری از دانش بشری نیز دستاوردهایی داشته باشد. از وی رساله های کوتاهی در زمینه هایی چون مکانیک، هیدرواستاتیک، هواشناسی، نظریه موسیقی و غیره نیز بر جای مانده است. اخیراً نیز تحقیقاتی در مورد فعالیت خیام در زمینه هندسه تزئینی انجام شده است که ارتباط او را با ساخت گنبد شمالی مسجد جامع اصفهان تأئید می کند. تاریخنگاران و دانشمندان هم عصر خیام و کسانی که پس از او آمدند جملگی بر استادی وی در فلسفه اذعان داشته اند، تا آنجا که گاه وی را حکیم دوران و ابن سینای زمان شمرده اند. آثار فلسفی موجود خیام به چند رساله کوتاه اما عمیق و پربار محدود می شود. آخرین رساله فلسفی خیام مبین گرایش های عرفانی اوست. اما گذشته از همه اینها، بیشترین شهرت خیام در طی دو قرن اخیر در جهان به دلیل رباعیات اوست که نخستین بار توسط فیتزجرالد به انگلیسی ترجمه و در دسترس جهانیان قرار گرفت و نام او را در ردیف چهار شاعر بزرگ جهان یعنی هومر، شکسپیر، دانته و گوته قرار داد. رباعیات خیام به دلیل ترجمه بسیار آزاد (و گاه اشتباه) از شعر او موجب سوء تعبیرهای بعضاً غیر قابل قبولی از شخصیت وی شده است. این رباعیات بحث و اختلاف نظر میان تحلیلگران اندیشه خیام را شدت بخشیده است. برخی برای بیان اندیشه او تنها به ظاهر رباعیات او بسنده می کنند، در حالی که برخی دیگر بر این اعتقادند که اندیشه های واقعی خیام عمیق تر از آن است که صرفا با تفسیر ظاهری شعر او قابل بیان باشد. خیام پس از عمری پربار سرانجام در سال 517 هجری (طبق گفته اغلب منابع) در موطن خویش نیشابور درگذشت و با مرگ او یکی از درخشان ترین صفحات تاریخ اندیشه در ایران بسته شد.

آرامگاه خیام  در محله کهن شادیاخ در نیشابور است.

باغی که آرامگاه خیام در آن قرار دارد، تصویر از کنار آرامگاه امامزاده محروق گرفته شده‌است و در ورودی قدیمی این باغ در تصویر دیده می‌شود.مرگ خیام را میان سال‌های ۵۱۷-۵۲۰ هجری می‌دانند که در نیشابور اتفاق افتاد. گروهی از تذکره نویسان نیز وفات او را ۶۱۵ نوشته‌اند،اما پس از بررسیهای لازم مشخص گردیده که تاریخ وفات وی سال ۵۱۷ بوده‌است .مقبرهٔ وی هم اکنون در شهر نیشابور،در باغی که آرامگاه امامزاده محروق در آن واقع می‌باشد، قرار گرفته‌است.

برگرفته از سايت عمر خيام

( Omar  Khayyâm ( 1048-1139

Esprit encyclopédique, astronome, mathématicien, philosophe et poète,

.Omar  Khayyâm est ne dans la vieille ville de neyshapour

Khayyâm (patronyme signifiant, »fabricant de tantes », mais pouvant cacher un sens ésotérique)aurait cultive des son enfance toutes les sciences,en compagnie notamment

.du futur chef des ismaéliens, Hassan sabbah,le célèbre »vieux de la montagne »

En1074, on le charge de reformer le calendrier persan avec son équipe d’astronomes de l’observatoire de marv, on lui attribue de nombreux  traités scientifiques,

 mais seuls quelques uns nous sont parvenue, dont un sur les postulats d’Euclide.

Ce n’est qu’assez tardivement que sa réputation poétique s’est imposée en orient car pendant longtemps, l’image du Khayyâm homme de sciences a refoule

.celle du  Khayyâm homme de lettres

 La cosecration du poète de neyshapour s’est surtout réalisée après la traduction libre de Fitzgerald (1859) qui sortit de l’ombre l’œuvre littéraire

(environ 150 quatrains authentiques) de ce savant et fit des quatrains

. de Khayyâm  une œuvre celebret en occident

Précisions que ces poèmes épigrammatiques (robai) sont

d’une inspiration variée mais, souvent, l’hédonisme et un certain pessimisme les structurent.

En général , ils pivotent , sur les thèmes de la mort , du doute, du carpe diem et du destin ; toutefois , on ne doit pas perdre de vue que le vecteur de la poésie de Khayyâm s’avère être la quête du bonheur

چون عهده نمی کند  کسی فردا را       حالی خوش کن تو این دل سودا را

می نوش به ماهتاب ,ای ماه ,که ماه      بسیار بگردد و نیابد, ما را

Puisque nul n’est sur du lendemain

Réjouis maintenant ton coeur rebelle

Viens boire au claire de lune ma belle,

Car la lune nous cherchera demain, en vain

گویند که دوزخی بود عاشق و مست    دل بر آن نتوان بست قولی است خلاف 

گرعاشق و مست دوزخی خواهد بود    فردا باشد بهشت مثل کف دست

L’ivrogne et l’amoureux, dit-on, seront damnés,

Mais moi, ce propos, je ne peux l’accréditer.

Si l’ivrogne  et l’amoureux devaient aller en enfer demain,

Le paradis céleste serait vide comme le creux de ma main !

این کوزه چو من عاشق زاری بوده است     در بند سر زلف نگاری بوده است

این دسته که بر گردن او می بینی     دستی است که در گردن یاری بوده است

Comme moi, un jour  cette amphore a été un amant,

Esclave de la chevelure d’un charmant, 

Et cette anse, que tu vois à son col attachée,

Etait un bras enlaçant un beau cou, tendrement

 برگرفته از کتاب زائران وادي عشق