کمی از تاریخ گمشده کشورمان بدانیم

ورود کاربران

عضو جديد فراموشی کلمه عبور
آمار
- کل (online):۲۱۴
- اعضا (online):۰
- میهمان (online):۲۱۴
- بازدید امروز::۷۷۳۴
- بازدید دیروز::۱۹۹۹
- بازدید کل::۱۹۱۷۴۶۳۱
نظرسنجی
تبلیغات

سبد خرید

چند لحظه صبر كنيد ...

15 فروردين 1404 |

بازديد كننده مهمان خوش آمديد! ورود

سایت اطلاع رسانی آبلیمو

بازديد كننده مهمان خوش آمديد! ورود

شما اینجا هستید
صفحه اصلي
مطالب
تاریخ
تاریخ ایران
کمی از تاریخ گمشده کشورمان بدانیم

دسته بندی

کمی از تاریخ گمشده کشورمان بدانیم
چند سالی است بود که جیرفت خشکسالی آمده بود و معیشت روستائیانی که تنها درآمدشان ناشی از لطف زمین بود را دچار نقصان کرده بود. مردم روز به روز فقیرتر می شدند. نه آبی و نه نانی. گرما هم طاقت فرسا بود. تا اینکه یک روز یکی از کشاورزانی که در ناامیدی داشت زمینش را شخم می زد با بخشی از یک کاسه رو به رو شد که از زمین بیرون آمده بود. زمین را کند غافل از آنکه زمین او گورستان پنج هزار ساله ای بود که بخشی از تاریخ سرزمین مان در آن مدفون شده بود.
0

0
تعداد نمایش : ۲۲۵۷

تاریخ : 18 آبان 1391

چند سالی است بود که جیرفت خشکسالی آمده بود و معیشت روستائیانی که تنها درآمدشان ناشی از لطف زمین بود را دچار نقصان کرده بود. مردم روز به روز فقیرتر می شدند. نه آبی و نه نانی. گرما هم طاقت فرسا بود. تا اینکه یک روز یکی از کشاورزانی که در ناامیدی داشت زمینش را شخم می زد با بخشی از یک کاسه رو به رو شد که از زمین بیرون آمده بود. زمین را کند غافل از آنکه زمین او گورستان پنج هزار ساله ای بود که بخشی از تاریخ سرزمین مان در آن مدفون شده بود.

بزرگنمایی

توضیحات تکمیلی
نظر شما

حلقه گمشده بشریت را بیابید!

تمدن پنج هزار ساله جیرفت یکی از ناشناخته ترین و اسرارآمیزترین تمدن های بشری است که از کشف آن کمتر از یک دهه می گذرد، بسیاری اسرار این تمدن را حلقه گمشده بشریت می دانند.

خبر خیلی زود در آبادی پیچید. آنها فکر می کردند به «گنج» رسیده اند غافل از آنکه «گنج» هویت تاریخی تمام مردم ایران زمین است، اشیایی ملی که به همه مردم ایران تعلق دارد و نباید توسط قاچاقچیان هویت، به کشورهای دیگر قاچاق شود. خیلی زود هم به گوش قاچاقچیان اشیای تاریخی رسید. مردم از شدت فقر حتی زیر خانه های خود را می کندند و اشیایی را که به دست می آوردند به قیمتی نازل گاه در حد چند هزار تومان به قاچاقچیان می فروختند.

یکسال و نیم وضع به همین منوال بود. تاریخ پنج هزار ساله قاچاق می شد و کسی هم کاری نمی کرد تا تاینکه دکتر حمیده چوبک، باستان شناسی که تخصصش دوره اسلامی بود تک و تنها به جیرفت رفت تا تپه تاریخی کنار صندل را کاوش کند اما این تمدن عظیم نیاز به باستان شناسی داشت که در دوره های پیش از اسلام زبده باشند. رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت، از دکتر یوسف مجیدزاده که در فرانسه زندگی می کرد دعوت کرد تا هدایت کاوش در این محوطه تاریخی ارزشمند را که کشف جدیدی در دنیای باستان شناسی بود برعهده گیرد. مجیدزاده به ایران آمد و کاوش های علمی اش را در جیرفت آغاز کرد. نخستین تلاش او برای حفظ این محوطه کوتاه کردن دست قاچاقچیان بود. مجیدزاده با فرهنگ سازی که در بین مردم جیرفت انجام داد توانست بسیاری از اشیایی را که هنوز در خانه مردم نگهداری می شد باز گرداند.

اما به دلیل نبود ثبات مدیریتی در سازمان میراث فرهنگی، مجیدزاده پس از چند سال کاوش و تلاش برای معرفی تمدن جیرفت، از مسئولیت گروه کاوش در جیرفت کنار گذاشته شد. مجیدزاده معتقد است تمدن جیرفت همان تمدن گمشده «ارتا» است که مورخان بزرگ در کتاب های خود به آن اشاره کرده اند.

نخستین خط در جهان

طبق یافته های باستان شناسی نخستین خط جهان در تمدن بین النهرین کشف شد اما مجیدزاده باتوجه به لوح های گلی که روی آنها چند شکل هندسی کشیده شده بود به این نتیجه رسید که نخستین خط جهان متعلق به تمدن پنج هزار ساله جیرفت است. او در بسیاری از کنفرانس های علمی و معتبر باستان شناسی جهان سعی داشت تا این کشف جدید را هرچه بیشتر معرفی کند و همین امر باعث سفر باستان شناسان و پژوهشگران زیادی به جیرفت شد.

مجیدزاده در این باره پیش از این گفته بود که برخلاف تصور موجود درخصوص بی سوادی مردم ایران تا زمان هخامنشیان کتیبه ها و الواح کشف شده در این منطقه نشان می دهد مردم ایران شاهد تمدنی پیشرفته بوده اند که همزمان با دو تمدن بزرگ بین النهرین و مصر به نگارش مشغول بوده اند.

او با اشاره به اینکه دو هزار و 700 سال قبل از میلاد مردم در این منطقه از خط استفاده می کردند می گوید: «خطی که مردم کنار صندل از آن استفاده می کردند هیچ شباهتی با خط های تمدن های مصر و بین النهرین ندارد و خطی منحصر به فرد است».

یافته های تمدن کنار صندل

هرچند بخش اعظمی از داشته هایی که باستان شناسان می توانستند رموز آنها را کشف کنند بر اثر غارت گورستان عظیم این تمدن از بین رفت اما سازه هایی نیز از این شهر شگفت انگیز به دست آمد. در این منطقه شهری با وسعت مشابه شهر سوخته وجود دارد که در مرکز آن دژی وجود داشته که در سال 1388 پس از چند فصل کاوش ارتفاع آن به 23 متر رسید.

در این حاکم نشین، برای نخستین بار معبد هزاره سوم که مختص ایرانیان بوده است و ماهیتی اصالتا ایرانی دارد کشف شده که نشان از وجود تمدنی بزرگ در این منطقه دارد.

اشیایی هم که از این تپه باستانی به دست آمده بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفروغی است. مهمترین صنعت مردمان این تمدن کنده کاری روی سنگ صابون است که دارای ظرافت خاصی است روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد که البته تصاویر مار و عقرب معمول تر است. نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدن های دیگر جدا می کند چشم درخشان و مرصع کاری روی قطعات است. در برخی طرح ها دیده می شود در دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند که برای کنار هم قراردادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده بوده است.

موزه باستان شناسی جیرفت

بسیاری از اشیایی که از تمدن جیرفت به دست آمدند در حراجی های بین المللی به فروش رسیدند هرچند ایران توانست آبان امسال پس از سال ها دوندگی 18 شی تاریخی مشتمل بر دو عدد کوزه، پنج جام، سه عدد وزنه، یک ظرف باستانی، یک کاسه باارزش و شش گلدان زیبا را از یک حراجی در انگلستان بازپس گیرد.

در جیرفت ساختمانی تاسیس شده که تعدادی از اشیای پیدا شده از تپه باستانی کنار صندل در آن نگهداری می شود هرچند بیش از آنکه این اشیا قیمت داشته باشند اطلاعات و یافته های علمی از این تمدن شکوهمند ارزش دارد که می تواند باعث غرور همه ما ایرانی ها شود و نام کشورمان را بیش از پیش به عنوان یک کشور تاریخی در جهان طنین انداز کند.

چطور برویم؟

اگر می خواهید این تمدن اسرارآمیز را از نزدیک ببینید باید به جیرفت سفر کنید. جیرفت در استان کرمان قرار دارد و در زمستان هوای بهتری دارد و گرمایش برای کسانی که به گرمان عادت ندارند؛ آزاردهنده نیست. فاصله جیرفت تا کرمان که مرکز استان کرمان است، 250 کیلومتر است. این شهرستان از شمال به شهرستان های بم و کرمان، از جنوب به شهرستان کهنوج، از شرق به قسمتی از شهرستان بم و از غرب به شهرستان بافت محدود شده است. جیرفت یک فرودگاه کوچک هم دارد و بلیت آن از تهران تا جیرفت 85 هزار تومان است.

برای اقامت در شهر جیرفت هم نگران نباشید هتل های هتل ناجی، جام جم، دقیانوس و هلیل می توانند پذیرایی شما باشند.

عجیب‌ترین بنای ساسانی!

میل میلونه

میل میلونه را شاید بتوان عجیب ترین بنای ساسانی لقب داد که در شهر نیمور در 5 کیلومتری شهرستان محلات در استان مرکزی قرار دارد. این میل، بنایی سنگی بسیار عظیم و باستانی است که از سنگ و ساروج ساخته شده و قدمت آن به دوره ساسانیان باز می‌گردد.

میل میلونه بازمانده یك ساختمان سنگی عظیم با قدمت بسیار است كه از سنگ و ساروج و در قسمت بالایی آن همراه با رگهای آجر ساخته شده است، همچون مجسمه ابوالهول به شدت فرسایش یافته است چنین به نظر می‌رسد كه میل میلونه نبش یك ساختمان سنگی آجری عظیم بوده كه چهار پایه داشته و حتی دو پایه از این چهار پایه تا حدود 90 سال پیش بر جای مانده بود. زمین های اطراف میل میلونه را از قدیم به نام چهار طاقی می‌شناختند و امروزه نیز چنین است.

می گویند این بنا به احتمال زیاد باقیمانده‌ای از آتشکده‌ای به نام ورنه یا سرزمین محروسه پایینی است که در تاریخ باستان به آن اشاره شده ‌است. برخی نیز معتقدند این بنا برج مراقبتی برای قلعه جمشیدی بوده‌ است. با همه اینها، میلونه بنایی 8 متری است و ساختمان مربوط به میل آن 4 نبش است و زمینی به اندازه 4 جریب دارد که تقریباً برابر 3200 مترمربع می شود و داخل این نبش‌ها قرار می‌گرفته ‌است.

در «تاریخ قم» درباره میل میلونه آمده است: «آن بنای عجیبی است و تا امروز نقش‌های آن باقی‌اند. در غرب نیمور در میان اراضى کشاورزى ستونى از سنگ‌هاى ریز که با ملات ساروج روى هم چیده شده‌اند وجود دارد. بلندى این ستون 7 تا 8 متر است و نشان از یک چهار طاقى دارد که آتشکده بوده است. این بنا را هم اکنون میل میلونه مى‌گویند، ولى به احتمال قوى باقى مانده آتشکدهء «وره» است که در کتب تاریخى هم از آن یاد شده است. قلعه جمشیدى که بنا به روایتى هسته اولیه نیمور بوده، ‌ کمى بالاتر از این آتشکده واقع شده است.»

كشاورزان نیم‌وری به غیر از میل میلونه نام «چهار طاقی» را برای این بنا به كار می‌برند و زمین‌های اطراف میل میلونه هم به همین نام شناخته می شود. به گفته اكثر پیرمردان كهنسال آثار بسیار زیادی مانند حوض و حوضچه‌ها و … در زیر این زمین ها مدفون است. احتمال دارد كه میل میلونه بقایای ساختمانی باشد كه حدود (1050) سال پیش نویسنده تاریخ قم از آن به عنوان (خفرهاد) یا (خفریه) یاد كرده است. «گویند كه نیم‌ور را سه برادر بنا كرده‌اند… و گویند که خواهر ایشان (خفریده) بنا كرده است و به نام خود نهاده و گویند كه خفرهادبن سهره …. بنا كرده است و به نام خود نام نهاده و آن بنای عجیبی است و تا الیوم قایم و محكم است و نقش‌های آن باقی‌اند، گویا نقاشان آن بامداد در آن آمده و شبانگاه بیرون رفته.»

میل میلونه در بین کشاورزان نیم‌وری به نام «چهار طاقی» نیز شناخته می‌شود. میل میلونه در سال 1386 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 19685 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

شهری كه بسیاری از مردمش نام آن را نمی‌دانند

شهر دهدشت یکی از شهرهای کهگیلویه و بویراحمد همچون تصویری که به دونیمه تقسیم شده است دو بخش بافت قدیمی و جدید دارد. بافت نوین که در دهه 40 شمسی پایه‌گذاری شده است، هم‌اکنون ساختمان‌هایی با مصالحی همچون آجر، بتن و فوم دارد و بافت قدیم که چند صد سال تاریخ را در خود جای داده، بیشتر با مصالح گچی و ساروج ساخته شده است.

چند دهه است که هر دو بافت در کنار همدیگر در این قاب نشسته‌اند، گاه بافت قدیم به حریم بافت جدید تجاوز می‌کند؛ اما بیشتر، ‌ این بافت جدید است که هرروزه از مرزهای گذشته‌اش پا فراتر می‌نهد و خاطر آسوده تمدنی خاموش را پریشان می‌کند. با وجود اینکه این دو بافت قدیم و جدید شانه به شانه هم حرکت می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد مردم ساکن در بافت جدید نمی‌دانند که مردمانی که قرن‌ها پیش از آنها در خاکی که اینک آنها می‌زیند چه زندگی شکوهمندی داشته‌اند.

محمد موسوی، فردی 63ساله ساکن این شهر است. بیشترین مطلبی که وی از شهرش می‌داند مربوط به تاسیس شهر جدید دهدشت در دهه 40شمسی بر ویرانه‌های بلاد شاپور است. او می‌گوید: در سال 1342فردی به نام سرهنگ علیزاده که فرماندار استان تازه تاسیس کهگیلویه و بویراحمد بود این شهر را بنیاد نهاد.

به گفته وی در روز پایه‌گذاری شهر، برخی کدخدایان محلی، سرمایه‌داران بهبهانی، مردم و سرهنگ علیزاده فرماندار نظامی کهگیلویه و بویراحمد در آن حضور داشتند. او بیان می‌کند: از این دست ساختمان‌های گچی قدیمی در روستاهای اطراف نیز زیاد است و در گذشته، عشایر از آنها برای نگهداری دام‌های خود استفاده می‌کردند و معمولا به خانه‌های گبری معروف است. گبر، یک اصطلاح پارسی میانه‌ به‌معنای زرتشتی است.

دهدشت، مرکز فرهنگی استان

بهروز نیک اقبالی، کارشناس میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان نیز در این‌باره می‌گوید: در روستاهای اطراف شهرستان کهگیلویه ساختمان‌ها و دهکده‌هایی وجود دارد که مربوط به دوره‌های گوناگون تاریخی ازجمله صفویه است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان راه‌حل به یادماندن تاریخ گذشته این شهر را ‌ اختصاص عنوان مرکز فرهنگی استان به آن می‌داند و می‌گوید: اگر مسئولان همکاری کنند و چنین عنوانی برای آن در نظر گرفته شود این شهر آوازه گذشته خود را بیش از پیش به‌دست می‌آورد.

علیرضا ایزدی درباره برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی درباره مرمت این شهر تاریخی می‌گوید: 13میلیارد ریال در سال مالی 1391به مرمت و بازسازی بافت تاریخی دهدشت اختصاص یافت. به گفته وی، با این اعتبار کار مرمت و بازسازی کاروانسرا، حمام کهیار و حمام ضلع شرقی، مسجد مورک و کاوش مسجد چهل ستون، مسجدجامع و امامزاده شفیع‌الله انجام خواهد شد.

تغییر کاربری بافت تاریخی

با وجود این تلاش‌ها که مدیرکل میراث فرهنگی از آنها سخن می‌گوید، همواره بی‌توجهی به این شهر تاریخی که برخی از آن به‌عنوان خواهرخوانده اصفهان صفویه یاد می‌کنند مورد انتقاد برخی علاقه‌مندان میراث فرهنگی بوده است. در همین رابطه اسحاق آقایی، یکی از هنرمندان عکاس استان که عکس‌های بسیاری از بافت تاریخی این شهر تهیه کرده است، می‌گوید: سال‌ها بی‌توجهی به این بخش از استان موجب ویرانی بخش اعظم آن شده است، علاوه بر آنکه قسمت‌های باقیمانده نیز به‌خوبی نگهداری نمی‌شود. وی اضافه می‌کند: به‌عنوان نمونه میدان‌های بزرگ باستانی آن توسط کودکان محله به مکانی برای فوتبال بازی‌کردن تبدیل شده است و بخش‌هایی از آن نیز به‌صورت جای امنی برای معتادان درآمده، علاوه بر آنکه این شهر تاریخی به مکانی برای چرای گوسفندان نیز تبدیل شده است. ساسان، نوجوان‌ 13ساله‌ای که در زمین خاکی شهری که در دوره ساسانی بنیانگذاری شده است، بازی می‌کند، می‌گوید: تا یاد دارم اینجا جای بازی ما بوده است، چون جای بهتری برای بازی کردن نداریم.

محمود دهقانی، استاد دانشگاه تکنولوژی سیدنی استرالیا که پیش از این برای بررسی تاریخ دوره صفویه به این شهر سفر کرده در یادداشتی نوشته است: وقتی برای پژوهش در راستای تاریخ معماری پرآوازه دوره صفویه از طرف دانشگاه تکنولوژی سیدنی استرالیا به ایران سفر کردم، درنظر داشتم اطلاعاتی مکتوب از شهر دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز به‌دست بیاورم ولی آگاه شدم که کارهای پژوهشی عمیق، به‌ویژه در گستره تاریخ معماری، در شهرهای کوچکی چون دهدشت صورت نگرفته است. در این مورد خاص، تنها تاریخ نویس و جهانگرد اروپایی‌ای ‌ که صحبتی به میان آورده «هانس گاوبه» است که تهیه کتاب‌هایش در خارج آسان‌تر از خود دهدشت است.

او در ادامه می‌نویسد: «هانس گاوبه‌ ضمن مطالعه آثار پیشینیان ازجمله احسن التقاسیم مقدسی، برای پژوهش درباره شهرسازی به دهدشت سفر کرده است. هر چند استو کلر، بل، استین و هاریسن هم دهدشت را توصیف کرده‌اند اما در تحقیقات آنها چندان به ساختمان‌های شهر اشاره نشده که چه‌کسی آنها را ساخته است.» ولی هانس گاوبه می‌نویسد: «این را باید تنها نمونه معماری و شهرسازی دوران صفویه دانست.»

نابسامانی‌ها در نگهداری از این شهر تاریخی از دید او نیز مخفی نمانده و در بخشی از گزارش خود آورده است: «برخی از مردم در خانه‌های نیمه مخروبه بافت قدیم، ساختمان‌های تاریخی را به طویله جانوران اختصاص داده بودند و خودسرانه در بافت قدیم برای خود خانه ساخته بودند.»

او در جای جای گزارش خود به اهمیت و رونق دهدشت در تاریخ صفویه اشاره می‌کند و در پایان می‌نویسد: ‌خانه‌هایی که من و همراهان در بافت قدیم دهدشت از آنها نقشه تهیه کردیم و عکس گرفتیم بیشتر گویای شهری قدرتمند است که احتمالا پادگانی نظامی بوده‌ که در کنار آن تمدن و بازار و خیابان‌های شهر نیز ساخته شده‌اند. چون پژوهش اینجانب به انگلیسی نوشته شده اگر عمری بود قصد دارم برمبنای نقشه‌هایی از خانه‌ها که روی آن وقت زیادی گذاشته‌ام در کتابی به «دهدشت و تاریخ معماری بافت قدیم آن» بپردازم.

منابع تاریخی چه می‌گویند

براساس منابع تاریخی، این شهر در دوره ساسانیان توسط پسر اردشیر اول ساخته شده و در آن دوران به نام بلاد شاپور شهرت داشت؛ در دوره‌های پسین نیز رونق داشت اما شروع پی ریزی شهر کنونی دهدشت را پس از دوره مغولان و به‌عبارتی از اواخر تیموریان و پس از آن جست‌وجو می‌کنند، ولی بافت قدیم دهدشت را که هم‌اکنون بخش‌هایی از آن بر جای مانده است، منسوب به دوره صفوی می‌دانند. بافت قدیم دهدشت که هم‌اکنون 35هکتار وسعت دارد و به سرعت در حال تخریب است در سال 1364در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

نظر شما